Op 31 oktober 1966 werd de zogenaamde Open Brief over de Vrijmaking in 1944 gepubliceerd. De vrijmaking van 1944 was een kerkscheuring waarbij een vleugel van de Gereformeerde Kerk onder leiding van professor Klaas Schilder zich afsplitste om de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt gaan heten. De aanleiding tot deze ontwikkeling was onder meer de onenigheid die ontstaan was over de precieze betekenis van de doop. Eenvoudig gesteld was dit het probleem: was de doop alleen geldig als de gedoopte de rest van zijn/haar leven gelovig bleef, en doopte je op grond van een veronderstelde wedergeboorte (de synodalen)? Of is de doop een teken van Gods belofte dat je Zijn kind mag zijn, waarbij de dopeling geroepen wordt om ook als kind van God te leven (de vrijgemaakten)? Daarnaast speelde kerkrechtelijke zaken een belangrijke rol, vooral of kerken synodebesluiten moesten goedkeuren (vrijgemaakten) of moesten accepteren en bij volgende synode bezwaar maken (Synodalen). Naast verschil over de leer speelden ook meer persoonlijke elementen bij deze kerkscheuring een rol.
De open brief uit 1966 over de Vrijmaking in 1944 werd geschreven door, onder andere, Berend Schoep. Deze gebeurtenis leidde in 1967 tot een scheuring in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in kerken 'binnen verband' en kerken 'buiten verband'. Uit die laatste zijn naderhand de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstaan. In de brief ageerde Berend Schoep tegen de gedachte dat de Vrijmaking van 1944 Gods bedoeling was geweest. De Open Brief ontstond door een verschil in opvatting over de betekenis van de Vrijmaking, de kerkscheuring in 1944 die ervoor zorgde dat de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zich afscheidden van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Hoewel de heersende opvatting onder de vrijgemaakte kerken was dat zij bevrijd waren van de - in hun ogen - "valse" leer in de GKN, werd de oecumene onder de christenen door Schoep en gelijkgestemden belangrijker gevonden.
De Open Brief was geschreven als hart onder de riem voor de Tehuis-Gemeente in Groningen. Deze gemeente was ontstaan nadat haar predikant, ds. A van der Ziel, afgezet was als predikant in de vrijgemaakte kerken omdat hij contact gezocht had met de Gereformeerde Kerken in Nederland. Begin 1966 had deze gemeente om steun en voorbede gevraagd, en de Open Brief was hier een reactie op. A. Sneep, de toenmalig directeur van uitgeverij Buijten & Schipperheijn, stuurde de brief uiteindelijk door aan mensen van wie gedacht werd dat zij de brief wel zouden ondertekenen. Hij publiceerde de door 25 'vrijgemaakten' ondertekende brief op 31 oktober 1966 (Hervormingsdag). Binnen de gereformeerde wereld in Nederland kwam deze brief bekend te staan onder de naam 'open brief'.
[Bronnen: Wikipedia]
In de collectie van het Historisch Centrum Overijssel bevindt zich de onvolprezen documentairereeks Het Oversticht van RTV Oost. Een van de afleveringen uit deze reeks gaat over de kerkscheuring van 1944. Officiële beschrijving van RTV Oost:
“Er was oorlog in Nederland, maar ook in de kerk'. Treffender is nauwelijks uit te drukken hoe in de Tweede Wereldoorlog de gereformeerde kerk werd getroffen door grote verdeeldheid, die in 1944 leidde tot de stichting van de vrijgemaakt gereformeerde kerken. Hoe het kon gebeuren dat juist in oorlogstijd de kerkelijke verdeeldheid zo hoog kon oplopen, is vanavond het onderwerp in het historische programma Het Oversticht. Spil in de twist was de Kampense hoogleraar en predikant Klaas Schilder. Zijn jongste dochter, mevr. E. De Vries-Schilder uit Zwolle, vertelt hoe haar vader deze periode in zijn leven beleefde en hoe zij er zelf op terugkijkt. De heer Menninga, die de scheuring bewust meemaakte, vertelt hoe de vrijmaking in Kampen insloeg als een bom. De familie E. Vroom uit Zwolle maakte de vrijmaking eveneens mee, maar bleef gewoon gereformeerd synodaal. De Dalfser emeritus-predikant dr. Van Gurp, oud-leerling van Klaas Schilder, belicht de kerkrechtelijke aspecten van het conflict."
27 авг 2024
