Stalker, Ayna, Solaris gibi filmleriyle tanıdığımız Andrey Tarkovski, sinemada şiirsel anlatının öncülerinden biri olmasının yanında, günümüzde artık neredeyse bir kültür ikonu haline gelerek kendisine özel bir alan ve yer açmayı başarmış sayılı yönetmenlerden biridir.
Tarkovski’nin sinemaya ne getirdiği (ve sinemadan ne götürdüğü) oldukça kapsamlı ve derinlikli bir tartışmanın konusu olabilir anca. Nitekim kimileri için insanın ruhuna ve dolayısıyla maneviyatına seslenen Tarkovski, kimilerine göreyse sıkıcı ve uzun plan sekanslar çeken, anlaşılmazlığı katmanlılık olarak sunan bir sinemacı.
Oysa 1979’da katıldığı (ve çevirisini kanalda bulabileceğiniz: • Sinema Çevirileri 1: T... ) bir programda, Tarkovski, sanatının sadece samimiyete dayandığını ve sıradan insanların filmlerini entelektüellerden çok daha kolay ve doğru anladığını belirterek, filmlerinde kendi yaşamından parçalar kullanmaktan başka bir şey yapmadığını ifade ediyor.
Tarkovski’nin oğlu Andrey Andreyeviç Tarkovski, 2019 yılında, babasının daha önce yayımlanmamış ses kayıtlarından oluşan bir belgesel filmi hazırlayarak insanlara babası Tarkovski’yi daha yakından ve doğru bir biçimde tanıma fırsatını sunuyor.
“Andrey Tarkovsky: A Cinema Prayer” adlı bu belgeselde, Tarkovski’nin yaşamını, görüşlerini, inançlarını, sanata yaklaşımını kendi ağzından dinliyoruz. Tarkovski hakkında sadece filmlerine bakarak spekülasyon yapmak yerine, doğrudan ağzından çıkan ifadelerle Tarkovski’yi tanımak çoğu zaman daha isabetli bir değerlendirme yapmamıza olanak sağlayacaktır.
Belgeselden alınan bu kısa kesitte, hayatın anlamının ne olduğunu sormanın insan için ne denli önemli olduğunun altını çiziyor Tarkovski. Hele ki bir sanatçının, şayet hayatın özü ile ilgilenmiyorsa, gerçekçi olmadığı için ortaya gerçek bir sanat koyamayacağını ifade ediyor.
Belgeselde Tarkovski konuşurken birtakım doğa görüntüleri ve Tarkovski’nin zamanında bulunduğu kimi sokaklar gösteriliyordu. Bunların da kendine göre kıymeti var tabii, ancak Tarkovski’nin filmlerinden önemli ve değerli bulduğum kimi sahnelerden oluşan bir kolajın bu konuşmaya daha uygun düşeceğini hissettiğim için videoyu baştan kurgulamayı seçtim.
Konuşmayı metin olarak hemen aşağıya da eklemek istiyorum. Hayatın anlamını bulmaya çalışırken esenliğinizden olmamanızı diliyorum.
* * *
“Maneviyattan bahsederken, her şeyden evvel, bir insanın ‘hayatın anlamı’ olarak adlandırılan şeye karşı duyduğu ilgiyi kastediyorum. Hiç değilse, ilk adımdır bu. Böylesi soruları kendisine soran biri artık olduğu yerden daha aşağıya düşemez. Bu noktadan sonra tek yapabileceği gelişmektir. Şunu soracaktır kendisine: ‘Neden varız?’, ‘Nereden geldik ve nereye gidiyoruz?’, ‘Yeryüzünde hadi biraz bonkör davranalım yaklaşık 80 küsur yıl geçirecek olmamızın anlamı ve amacı ne?’ Lafı dolandırmadan söylemek gerekirse, böylesi soruları kendisine sormayan veya şimdiye dek sormamış olan biri ruhsuz bir varlıktır. Sanata gelirsek... Böylesi sorulara ciddiyetle yaklaşmayan bir sanatçı, sanatçı değildir, çünkü gerçekçi değildir. Çünkü bizleri insan kılan en önemli sorunlardan birine sırtını çevirmiştir. Ne zamanki bu meseleleri irdelemeye başlarız, işte o zaman ‘hakiki sanat’ ortaya çıkar.”
- Andrey Tarkovski
* * *
Çeviri: Ümid Gurbanov
Blog: umidgurbanov.substack.com
Twitter: umidgurbanov
* * *
Twitter: ufaktefekceviri
Patreon: patreon.com/umidgurbanov
22 июл 2023
