De machtigste millimeters ter wereld 

Bedankt voor al jullie comments over nanometers! We vinden ‘t heel tof om te zien dat jullie massaal jullie kennis delen in de comments en gedetailleerd uitleg geven :) We proberen met onze explainers een (complex) onderwerp begrijpelijk uit te leggen, zodat je het nieuws beter kunt begrijpen. Dat doen we in ‘gewone mensentaal’, zodat mensen met weinig kennis over een bepaald onderwerp het beter snappen. In deze video behandelen we het begrip ‘nanometer’. We hebben ervoor gekozen om dat versimpeld te doen, maar achteraf had die uitleg misschien uitgebreider en correcter moeten zijn. Daarom hier een uitgebreidere uitleg: Het is inderdaad niet zo dat je met lagere nanometers de rekenkracht van de chips aanduidt. Wel zegt het iets over het maximaal mogelijk aantal onderdelen (transistors) per oppervlakte in zo’n chip. Hoe lager de nanometers, des te kleiner de afstand tussen transistors kan zijn op de chip. Daardoor kan een chip met een lage nanometer (nm) meer transistors per oppervlakte bevatten. En dat maakt een chip met een lagere nm in potentie krachtiger. Maar dat is dus niet per definitie zo. Je kan er namelijk ook voor kiezen een chip te ontwerpen met zelfs minder rekenkracht, maar dan juist weer heel zuinig met energie. En nu we toch bezig zijn: jullie vroegen je ook af of waarom we een Intel-logo laten zien, als we het hebben over 7 nm. Intel produceert wel degelijk 7nm-chips, alleen heeft het bedrijf problemen om die op de markt te brengen. De verwachting is dat die in 2023 verschijnen.

Ik dacht bij de titel dat het over Rob ging

Correctie bij 1:15, en extra informatie. De prestaties van chips ligt niet aan direct aan de hoeveelheid nanometer. Dat ligt eerder aan het ontwerp van de chip. Zo kan een 20nm chip (theoretisch slechter dan 10nm) sneller zijn dan een 10nm chip. Bij kleinere procedés (zoals het wordt genoemd in chipjargon) heeft wel voordelen tegenover een groter procedé mits de chip op ongeveer hetzelfde ontwerp zit. Een 10nm chip bijvoorbeeld kan hogere kloksnelheden (hoe hoger je kloksnelheid hoe sneller bij vergelijkbare ontwerpen) ondersteunen of minder stroom verbruiken, sommige chips doen allebei: Iets hogere kloksnelheid en iets lagere stroomverbruik, vaak bij mobiele apparaten. Een ander voorbeeld met de 10nm en 20nm chips: 10nm chip bijvoorbeeld kan dezelfde kloksnelheid hebben als de 20nm chip maar het stroomverbruik ligt op de helft. Maar het kan ook zijn dat die 10nm chip veel hogere kloksnelheden heeft en hetzelfde stroom verbruik heeft. Ook kan je de "nanometers" van verschillende bedrijven meestal niet vergelijken. 5nm van TSMC is bijvoorbeeld vrijwel net zo klein als het 7nm van Intel. Sommige zijn ook doorontwikkelingen, 12nm van TSMC is bijvoorbeeld een doorontwikkeling van hun 16nm met kleine verbeteringen. Ook de grootte van de chip heeft invloed. Een erg grote chip heeft erg veel prestatievoordelen maar verbruikt ook meer in totaal, en de kans dat het defect gemaakt wordt in de fabrieken is erg hoog. Aan het einde van het maken van de chips zijn er 3 verschillende mogelijk heden: De chip werkt 100%, de chip werkt maar deels of werkt totaal niet. Vaak worden de deels-defecte chips nog gebruikt, al is deze wel een deel van zijn prestaties kwijt. Het hele proces heet "binning". Videokaarten en processors zijn een bekend voorbeeld: De ene kaart is wat lager gepositioneerd in het segment van de producten terwijl deze dezelfde chip gebruikt, deels defect meestal. De grootste voordelen van binning zijn lagere kosten en minder weggegooide chips. Als laatste is IPC, instructies per klok is dat. Moeilijke term maar het betekent veel in de allerkleinste en snelste chips ter wereld. Een hoge IPC waarde laat een chip meer berekeningen doen in een seconde dan een chip met een lage IPC waarde. Het is erg handig al de kloksnelheden niet hoog kunnen zijn. Als kloksnelheid 2 keer omhoog gaat gaat ook het verbruik omhoog, alleen deze keer is het 4 keer. Een hoge IPC is dus erg belangrijk als je de prestaties hoog wil hebben maar je warmteproductie laag. IPC is daarom ook zeer belangrijk voor de prestaties van Apple. Hoog IPC is mogelijk door twee factoren: Goed ontwerp & een erg kleine procedé, zoals nu met Apple die gebruik maakt van 5nm van TSMC. Bron: Hardware sites zoals Tweakers, gebruikers van die hardware sites, presentaties van de chipfabrikanten, websites van de chipfabrikanten, etc. En natuurlijk ik, een hardware (chips) & software enthousiasteling. Kritiek & suggesties zijn altijd toegestaan ;)

Sophie doet dit geweldig. Prettige presentatie en stem! Mark my words. Die zit over een paar jaar ons te informeren om 20.00 op NPO1.

Ik vind deze dame geweldig! Echt hele fijne energie. Dankjewel!

Ik ben echt blij dat julie bestaan. Jullie moeten echt weten dat julie misschien wel een van het belangrijkste werk doen.

1:30 intel op 7 nanometer 😂😂😂😂😂

Leuk feitje: ASML en TSMC zijn beide opgricht door Philips. Beide bedrijven zijn nu vele malen meer waard dan Philips zelf. Misschien moeten we even bij Philips aankloppen of die met ons probleem kan helpen.

ASML 📈🤔😏

Interessante video! Leuk ook dat dit een verzoekje is uit de reacties onder een andere video. Lekker bezig NOS!

Yay, dankjewel NOS op 3 :) . hier wachte ik op :D

Wat een fijne uitleg en presentatie! 💯

De nanometer wordt gebruikt om de transistor grote in uit te drukken, flops is de term voor rekenkracht

Is dit het enige wat je doet met je stem sophie, je stem is zo ontzettend fijn om naar te luisteren. Top

Erg fijn hoe chill en normaal de meeste op dit kanaal de informatie delen. Hou ik wel van. Is lekker menselijk ^^

Ik vind dit hele fijne video's. Erg informatief maar ze verpakken het zo dat iedereen het kan snappen! Ga zo door :)

leuke presentator, en echt een verschrikkelijk intressante video NOS!

Rip de videokaarten😭

Wat een lovely lovely voice!! Om bij weg te dromen echt crispy clear. Thanks voor deze volmaakte uitleg!

Over het algemeen een geweldige video, maar bij "de rekenkracht wordt uitgedrukt in nanometers" begon ik toch een beetje in elkaar te krimpen... Ik snap jullie logica wel, maar dat had wat beter verwoord kunnen worden. Even voor de mensen die het niet weten: Hoe kleiner je elke transistor in een chip kunt maken, hoe energie-efficiënter de chip kan zijn, en hoe meer rekenkracht je dus kunt halen uit dezelfde hoeveelheid vermogen. Voor smartphones en andere toepassingen waar de koeling van de chips zo beperkt is dat vermogen een limiterende factor is, is het dus zo dat je met een 7nm-chip meer rekenkracht uit de chip kunt halen dan met een 14nm-chip zonder dat de boel te heet wordt, maar in situaties waar koeling of energiegebruik niet meteen een probleem is (zoals in de CPU of GPU van je computer) is het een stuk makkelijker om extra rekenkracht te halen uit een grotere chip met meer transistors dan een zelfde formaat chip met kleinere transistors.

Weer mooi uitgelegd NOSop3❤️

2:28 haha koen😂😂

Dit bevat meerdere slordigheden, maar de meest tenenkrommende uitspraak is "rekenkracht wordt uitgedrukt in nanometers". Dat geeft een fout beeld. Tevens is het grote fout om Intel niet in één adem te noemen met TSMC en Samsung. Intel's huidige procedé heeft slechts een kleine achterstand op de concurrentie en het bedrijf speelt een cruciale rol in deze technologie wedloop.

Lekker bezig weer vertelvrouw!

Aan het begin waar ze uitlegt hoe chips werken is een beetje fout: de nanometer staat voor hoeveel ruimte er tussen elke transistor zit op een chip. Je kan een afstand hebben van 5 nanometer maar als je maar 2 transistors hebt dan is je chip niet beter dan een 65 nanometer chip die in je wasmachine zit.

Wat is dat rare video effect over het filmpje heen met die rode rand. Lijkt wel een oude 3D video waar je zo'n blauw rode bril voor nodig had. Doet zeer aan m'n ogen :p

nu snap ik ook gelijk waarom de verkrijgbaarheid van electronische componenten zo bagger zijn! lekker bezig NOS, vergeet niet de editors een kop koffie of thee te geven

Deze dame is een genot om naar te kijken en te luisteren echt kwaliteit content top

Ik heb hier nog chips genoeg voor de komende week.

De rekenkracht wordt helemaal niet uitgedrukt in nanometer. Die nanometers zeggen iets over het productieproces en de grote van een transistor. Hoe minder nanometers, hoe meer transistors ze op een specifieke oppervlakte kwijt kunnen. Het ontwerp van een chip is verder ook erg belangrijk. Om min of meer op de rekenkracht uit te komen, moet je dus kijken naar het ontwerp van de chip -- wat overigens een heel ding op zich is -- en het aantal transistors, wat dus weer afhankelijk van de grote van de chip en hoeveel transistors ze kwijt kunnen op die oppervlakte.

Echt goed bezig bij de NOS laats ook al een super video van nieuwsuur over starlink. TOP!

toffe video weer!

Rekenkracht wordt niet uitgedrukt in nanometer. Dat heeft met de grootte van de transistors te maken maar dat is niet het enige dat de rekenkracht bepaalt.

Deze uitleg in combinatie met die stem is cristal clear!

Goede informatie en goed uitgelegd 💯

super leuk en informatief dit soort filmpjes xD

Een aantal zaken: - nanometer is niet rekenkracht. - TSMC produceert geen 3 nanometer. Volgens de planning zou dit volgend jaar pas zijn. Heel misschien nog eind dit jaar. - TSMC investeert in fabs. Voor de productie van 3/2 nm zijn ze afhankelijk van ASML. Alleen zij maken EUV machines. - Intel (Amerika) loopt geen generaties achter; ze lopen één generatie achter. Wel produceren zij enkel voor zichzelf. Over Intel's 10nm en TSMCs 7nm valt het een en ander over te zeggen. - Tech van de toekomst is niet zelfrijdende auto's of AI: dit is er namelijk al en is niet gebonden aan een 2nm chip. Natuurlijk zal deze tech voordeel halen uit betere chips. - De verkoop van de nieuwe generatie consoles is niet sterk toegenomen t.o.v. de launch van de PS4 en Xbox One (PS5 en PS4 launch liggen ongeveer gelijk). Wel is de vraag naar PS5s hoger dan de PS4 in het eerste jaar toen deze uitkwam. De Switch was vorig jaar de best verkopende console. - Tekorten zijn niet alleen uit te leggen door Corona. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van autonomous driving, blockchain (cryptomining), IoT etc. hebben ook een belangrijk aandeel.

Die ginger met een Ps5: *Zwaar underrated*

Duidelijke uitleg NOS!

BRAM NAUTA!! Goed je te zien! Top docent!

1:10 "de rekenkracht van chips wordt uitgedrukt in nanometers" dat is dus gewoon niet waar. 1:23 daar staat dus een intel logo maar intel zit dus nog niet op 7nm, en dan ga je daarna nog zo in op dat die iphone op 5nm zit...

Prima video, maar mag dat uit elkaar getrokken RGB filter van de tussen-clips af? Het lijkt door dat filtertje net alsof het niet helemaal scherp is. Bijzonder vervelend kijken, want m'n ogen proberen constant te focussen.

een goede video goed onderwerp! wat mij het meest bij blijft is het einde. xD

Wat een heerlijke outfit Sophie!

Koen in nos op 3: underrated

Ik begrijp dat het simpel gehouden wordt en dat er gewoon een algehele vergelijking als 'nanometer kleiner = krachtiger' maar het gaat uiteraard wel een stuk specifieker dan dat, misschien ook leuk als er wat diepere inhoud in komt de volgende keer :)

Mooie uitleg gegeven over de wereld situatie en geopolitieke strijd voor chips! Alleen chip kracht wordt niet gegeven in nanometer ;) Dat nanometer getal geeft de productie methode weer en hoe lager de Nanometer hoe meer geavanceerd de productie is en de meer transistors er in een bepaald gebied zit.

Wauw mooie video

“Wie chips heeft, heeft macht” * Schoenen aantrekken doet en een zakje chips bij supermarkt kopen doet. * Zo, nu ben ik rijk.

8:42 POG

De stem van deze presentator is echt heel prettig.

Die underrated wortel was wel het beste van deze video , voor de rest wel intressant

Normaal echt goede video's, alleen het zeggen dat de hoeveelheid nanometer de snelheid bepaalt is niet correct. Dit heeft heeft met vooral ook met andere dingen te maken.

Jammer dat in Nederland de machines gemaakt worden om het mogelijk te maken, maar de overheid nauwelijks investeert in het opleiden van mensen die hier iets mee kunnen.

8:40 geweldig 😂

Goeie video weer! alleen die RGB split zou ik de volgende keer weglaten.

Fan van Sophieeeee ♥️🥳

1:33 intel op 7 nm 🤔

ASML - NOS ik raak verliefd op jullie 😳🤣

Geweldig; Kort, duidelijk en to the point. Kudos. Kleine vriendelijke kanttekening: Die kleurschifting (chromatic aberration) in de videoclips mag wel een tandje naar beneden. Misschien zelfs twee tandjes.

1:09 de nano meter geeft niet aan hoeveel rekenkracht de chip heeft dat doet de gene die de chip ontwerp (kijk maar na intel waar zijn 14+++++++++² chips nog aardig veel rekenkracht bied). De nano meter naam bij een chips is tegenwoordig de naam van de proces. Het geeft ook niet de ware grote van een transistor aan.

Cool dat jullie een documentaire over mij hebben gemaakt!

Mooi bloesje!

Stroopmannetje: zwaar underrated

Mooie vrouw, wordt je blij van om naar te luisteren😉.

6:28 "wuawei"

hey eum @nosop3 jullie hebben hier een behoorlijk aantal fouten gemaakt, de nm's refereren naar het productieproces niet de rekenkracht

Het wordt tijd dat de Lays fabriek haar productie verhoogd! :D

Ik had niet verwacht dat jullie hier een video over zouden maken. Ik ben zelf embedded engineer en vind dit soort videos echt tof!

Die stem !...die stem ! (en doe die van mij maar met 🍟)

Wat een leuke presentatrice

Wow eindelijk is mijn pielemuis op NOS

Ik heb ook chips tekort, vooral in het weekend of als ik zin heb in hartige snacks 😂

Ik zie een hoop comments met veel jargon, dus even grof in 2 zinnetjes: "Nanometers" geeft de grootte van schakeltjes (transistors) in de chip aan. De kracht van een chip gaat vooral over het aantal.

Ik ben vooral opgelucht dat ze Huawei goed uitspreken

Voor mensen die het stukje over ASML en TSMC interessant vonden is de blog Stratechery van Ben Thompson (Amerikaan in Taiwan) een aanrader. Zoek op "Intel Problems" (19 januari 2021) en "Chips and Geopolitics" (19 mei 2021).

@ mnr/mevr van de video-bewerking: graag de chromatische aberraties achterwege laten, het ziet er niet uit. Dankje!

Oude chip gebruikt voor die oudere videos?😂 wat een kwaliteit haha

De reken kracht van chips wordt niet uitgedrukt in nanometers, maar in ghz of flops. Nanometers worden gebruikt om weer te geven hoe precies te chips zijn gemaakt. De iphones en andere smartphone worden wel precieser gemaakt, maar hebben minder kernen(een processor bestaat uit verschillende proccesors) en draaien op lagere snelheden. Moderne chips worden vaak op lagere nanometers gemaakt, maar er zijn zeker 24 nanometer chips die sneller zijn dan 5 nanometer chips.

ASML goated

Sophie je maar weer, duurzaamheid is gewoon essentieel! Lever je oude mobieltjes in zodat het hergebruikt kan worden.

Ik wist nooit dat Lays zo machtig was

Om even toe te lichten: die getallen 7, 5 en 3 nanometer zijn nergens op gebaseerd. Geen enkele afmeting in de transistors komt overeen met die getallen, ze zijn namelijk gewoon bedacht om aan te geven dat elke generatie beter is dan de vorige. De werkelijke grootte van de transistors is een stuk hoger dan enkele nanometers.

nice dat je Huawei goed hebt uitgesproken

Paar dingen die deze video verkeerd/gemist heeft. Nano meter staat niet in directe verband met snelheid. Indirect ja, maar Intel z'n 7 nanometer chips zijn vele male beter dat die 5 nanometer ARM chip van Apple. Ook heeft niet elk bedrijf de zelfde berekeningen voor hoeveel nanometer de chips precies zijn. En er waren meerdere dingen die de chip productie verlaagde. Zoals een watertekort in Taiwan, en verkeerde keuzes van de top van de chipmakers (Zij dachten dat de vraag naar onder ging). De handels oorlog tussen China en Amerika is ook zeer pijnlijk geweest voor de productie. Owja, en de auto industrie. 100% aan zichzelf te danken, zij hebben hun chips orders allemaal naar onder bijgesteld. Maar wat het ergste is. WAAROM ZEGGEN ZE NIETS OVER DIE MINERS. Zo veel videokaarten worden opgekocht om te minen. In zo'n auto en wasmachine zitten helemaal niet zo veel chips. In videokaarten zitten echt kjenker veel chips. Nvidia en Amd hebben de productie van hun videokaarten opgeschroefd door de extreme vraag van miners. en daar komt de originele chip tekort vandaan. Zonder miners waren er 0 chip problemen. Het zelfde gaat zo met opslag gebeuren, Chia miners kopen zo alle hdd's en ssd op. TLDR: productie is naar onder door een handelsoorlog van domme amerikanen. Auto industrie heeft een verkeerde gok genomen, waardoor die capaciteit naar andere sectoren is gegaan. En de rest van de capaciteit is allemaal naar de miners gegaan. Waardoor niemand extra kan bestellen tot volgend jaar (Want zo'n bestelling duurt n jaar)

1:30 Intel op 7nm. Wat een grap. AMD zit erop. Intel hoopt met de volgende generatie op 10nm te zitten 🤣

Ze is echt een goede presentator

Kunnen jullie ook een explainer maken over de boerenprotest in Delhi (India). Dit protest is al gaande sinds november 2020. Duizenden boeren, oudere, vrouwen en kinderen leven al maanden op straat. Deze boeren hebben zoveel voedingsmiddelen bij zich dat ze zelfs de zwervers laten mee eten. En geven onderwijs aan arme straatkinderen. Bedankt voor jullie video's. Erg leerzaam.

NOS op 3, het is tijd voor een upgrade naar 4k kwaliteit. Mijn ogen doen zeer van de wazigheid in het filmpje :)

Mooie stem🤩🤩🤩

Mooie grap aan het einde. XD

Het aantal nanometer gaat over dicht je de transistors op mekaar kan pakken, en (in zekere zin) hoe efficiënt de chip is.

mijn milimeter is ook machtig . wait dat klinkt niet zo stoer als ik dacht

Ik werk voor ASML wij hebben wel lekkere bonus ja ;)

8:42 smooth Sophie😂

Ik wil gewoon een videokaart kunnen kopen...

Dat je de rekenkracht van chips uitdrukt in nanometer is het raarste wat ik de afgelopen tijd heb gehoord, ik ben 1 meter 80 of te wel, 1 800 000 000 nanometer. Ik zal dan wel weinig rekenkracht hebben ...

Zouden jullie ook een video kunnen maken over waar de grondstoffen voor deze chips vandaan komen? Over de situatie in Congo? Vind dat dit ook belicht mag worden!!

Hahaaa, vette video hoor.

Goeie video, maar wat is er gebeurd mat de kleuren in al die inserts? Niet om aan te zien.