102 Nie udawaj Greka: geneza pewnego powiedzenia 

Piękna renesansowa geneza wyrażenia :) Pięknie dziękuję za podzielenie się tym etymologicznym śledztwem.

Słucham Pana regularnie, Pana przenikliwość zawstydza mój brak wiedzy

No i to rzeczywiście bardzo porządkujące wyjaśnienie.

Piękne, dziękuję za finezyjne filologiczne dochodzenie! (Akurat ostatnio czytałam o "Krytykach" Chęcińskiego; cała sztuka oparta na motywie udawania i qui pro quo). Biedny Aleksander - jakie osobliwe przypadki wpływają na bieg historii... Ukłony 😊

Wiele słusznych i ciekawych informacji na temat postrzegania Greków w kulturze nie tylko polskiej. Do powyższych rozważań dorzuciłbym pewne szczególnie pejoratywne cechy Greków odnotowane w polskiej literaturze zawarte w słowach "Timeo Danaos ut dona ferentes" (z " Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego), a więc podstępliwości, chytrości, przebiegłości, fałszywości, wrogości, udawania kogoś innego (w sensie złych intencji). Aż dziw bierze, że w XVI w. takie skojarzenia w stosunku do podbitych i opresjonowanych przez Turków Greków mogły się zrodzić w naszej literaturze. Chyba że - znając żywe odniesienia tej tragedii do czasów współczesnych autorowi - jest to obiekt zastępczy, któremu przypisał on te negatywne i groźne cechy w formie aluzji, a miały odnosić się do kogoś zgoła innego, przed kim nasz wieszcz doby renesansu chciał tym sposobem przestrzec króla i elity kraju. Kogo mógł mieć na myśli? Zapewne niejedną, dziejszym językiem pisząc, V kolumnę.

W epoce brązu pewien mykeński Grek - kupiec osiedlił się na drodze szlaku bursztynowego na terenie Kultury łużyckiej i jest moim przodkiem. Nikt nie udowodni że jest inaczej. Wniosek - nie udaję Greka.

Dziękuję. W życiu nie przyszłoby mi na myśl, że wyrażenie "nie udawaj Greka" ma całkiem inne znaczenie, niż to powszechnie uważane.

Niesamowita historia!

Genialne

Pozdro.

Dziękuję bardzo za tak potrzebny wykład. Przyznam się, że od kiedy poznałem podstawowe słowa po grecku (stało się to przypadkowo, po prostu podczas pobytu w Anglii po studiach miałem sympatycznych sąsiadów z Grecji), to tłumaczyłem sobie, że to powiedzenie wynika z przeciwstawnego dla wielu Europejczyków (przynajmniej Słowian) znaczenia słowa "ne", co po grecku oznacza "tak". Pamiętam, że tak sobie przytakiwali moi koledzy z Grecji, a słownik potwierdził moje przypuszczenia:) Natomiast zaprzeczenie po grecku to "ochi" W ogóle grecki przez brak bliższych pokrewieństw z innymi językami europejskimi może się wydawać trudny (również w podstawowych zwrotach). Pozdrawiam, miłej niedzieli!

Sława! ❤ ❤ ❤

Jest Pan Wielki !:)

A u nas na wsi (małopolska/podkarpacie) się mówiło: udaje Greka a gupi jak beka! 😂

Kiedyś gdzieś czytałem etymologię tego powiedzenia, ale niestety zapomniałem gdzie i jaka to była etymologia. Choć niewykluczone, że właśnie tą cytowaną tutaj. (chociaż chodzi mi też po głowie myśl, że mogło mieć to związek z kościołem greckim, ortodoksyjnym)

Piekne sledztwo jezykowe!

Logiczne ,takie musiało być pochodzenie tego zwrotu.

Επιτρέψτε μου να εξηγήσω την κατάσταση. Dziekuję za ten podcast. W tej historii znalazłem inne rozwinięcie tematu co można znaleśc między słowami. Łaźnie parowe. W całej Europie do średniowiecza były stosowane do czyszczenia ciała różnego rodzaju Łażnie parowe. W państwach kultury katolickiej zaniechano stosowania łazni parowych gdyż kojarzone były ze zwyczajem pogańskim (chrześcijanin się nie myje - ma perfumy). Oraz w okresie renesansu były kojarzone z chorobami wenerycznymi przywiezionymi z ameryki. Infekcja choroby takiej jak kiła mogła się nie ujawniać miesiącami ale gdy chory poszedł się do łaźni oczyszczenie układu limfatycznego aktywowało układ immunologiczny i objawy choroby stawały się szybko widoczne, bywało że nawet następnego dnia. Zasada działania takiej łaźni jest taka że człowiek wchodzi do bardzo ciepłego pomieszczenia lub namiotu, tam się poci, pory skóry się otwierają, system limfatyczny się oczyszcza a system immunologiczny aktywuje się do działania i zarazem w oczyszczonym ciele ma mniej walki z drobnoustrojami, gdyż pewna cześć jest wydalona z potem i zarazem ma większe szanse łatwiej pokonać ten system różne infekcje. Choroby weneryczne jak kiła oraz jej krewniaczkę borelioze, ludność rdzenna Ameryki centralnej, czyli tzw. Indianie Karaibów i Meksyku leczyli właśnie tak że pacjenta wieszano w hamaku nad ogniskiem a Indianie prerii i Kanady stosowali szałas potów. W Europie panował lęk przed objawami więc z łaźni parowych rezygnowano. W ten sposób leczono od czasów, prawdopodobnie, kamienia łupanego. Łaźnie parowe były i są stosowane we wszystkich kulturach, poza tymi gdzie występuje klimat tropikalny (wyjątkiem są tu właśnie Indianie przedkolumbijskich Karaibów). W tej chwili rozróżniamy trzy rodzaje łaźni parowej, stosowanych zależnie od klimatu: 1. Łaźnia Sauna sucha ; temperatura pomiędzy 80 stopni a 120 stopni celciusza wilgotność między 0% maksymalnie 5%. Głównie stosowana w kulturach klimatu blisko koła podbiegunowego np. Skandynawia, Finlandia, antyczna Szkocja ludność Kanady, ludność Aniu Sachallina, ale też przedkolumbijska ludność Ziemi Ognistej w Patagonii. Czyli tam gdzie jest bardzo zimno. 2. Łaźnia Sauna Mokra; temperatura pomiędzy 50 stopni a 80stopni, wilgotność 50% maksymalnie i krótkotrwale 70% ( poniżej 40% uważa się że jest za sucha i już nie działa skutecznie). W takiej saunie mokrej stosuje się różnego rodzaju witki z gałązek różnych drzew jak np. brzoza, dąb, klon, a nawet świerk. Takimi miotełkami z gałązek oklepuje się człowieka aby doprowadzić do miejscowego przegrzania ciał , przyspieszyć pocenie oraz uaktywńić mocniej system immunologiczny. W takiej to właśnie mokrej saunie stosuje się różnego rodzaju zioła jak piołun, szałwia, tymianek, oregano, żywokost, sosna, świerk, cypryśnik, rozmaryn, itd. W dawnych czasach każdy rejon europy miał swoje regionalne zioła w zastosowaniu. Właśnie o tym chcę rozwinąć temat. Rejony gdzie stosowano takie mokre sauny to Rosja - Ruska Bania, dawna Polska (w takiej właśnie łaźni/saunie zabito księcia Leszeka Białego 24 listopada 1227 roku.), Czechy i Niemcy. Indianie w USA w południowych stanach. Łaźnie mongolskie, Kazachskie i Tureckie z Ałtaju. Czyli klimat umiarkowany lub stepowy . 3. Łaźnie „całkiem parowe” teraz nazywane z j.tureckiego Hammam lub z j.angielskiego Steam (stim). Temperatura 40 stopni (maksymalnie 50 stopni ale to już uważane jest za bardzo gorący Hammam) wilgotność 100%. (Znajomi Turcy uważają że oni uzyskują w ich hammamie 120% wilgotności a ja udaję że mnie w szkole nie uczono co to procent i z podziwem kiwam głową.) Taka łaźnia jest typowa dla cieplejszego klimatu tak jak śródziemnomorski, to jest właśnie turecki Hammam, łaźnie Rzymskie zwane Balneis (stosowane w całym imperium rzymskim) Łaźnie perskie, łaźnie parowe Japońskie i chińskie, łaźnie greckie zwane λουτρά, (Lutra), „Domy/piece jako sauny zwane Huum do ceremonii Temazcal ” stosowane w kulturze Majów w Meksyku tyle że ta konstrukcja jest bliższa w użyciu saunie mokrej. Powyższy podział nie oddaje pełnej prawdy o typach sauny, gdyż np. ruska bania na dalekiej północy w Jakucji technicznie bliższa jest fińskiej saunie, hammam na Kaukazie bliższy jest technicznie ruskiej bani, a szałasy potów zależnie od tego co jak komu wyszło w trakcie budowy szałasu można było zaliczyć do każdego rodzaju łaźni parowej. Teraz wróćmy do historii uzdrawiacza Pana Balińskiego. Widać że chciał króla wyleczyć przez poty i zastosował mokrą saunę z ziołami. Gdyby zastosowana była ta terapia we wczesnym etapie choroby pewnie by się powiodła i król Aleksander Jagielończyk byłby zdrowy ale gdy choroba była już mocno rozwinięta i serce było słabe, system limfatyczny nie wydolny i zablokowany, stosownie mokrej sauny mogło by stać się przyczyną śmierci. Teraz o ziołach Jednym z moich zawodów jestem dyplomowanym naturoterapeutom i fitoterapeutom, więc coś się tam na ziołach znam, dodatkowo kiedyś w młodości, byłem przewodnikiem PTTK Jurajskim, i zbierałem i spisywałem różne historie i legendy z rejonu Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Czyli z rejonu skąd pochodził Pan Baliński. Z opowieści i literatury można było się dowiedzieć jakie zioła były stosowane od wieków zielarki i zielarze oraz inni uzdrowiciele z rejonu skąd pochodziła Pan…. Jednym z głównych składników do nacierania zewnętrznego, na skórę, przy różnych infekcjach były zioła takie jak : Bylica piołun (Artemisia absinthium L.) Bylica roczna (Artemisia annua) Dziurawiec (Hypericum L.) . Dodatkowo innym z moich zawodów (i hobby) jest tzw. Mistrz Sauny, czyli robienie zabiegów w Saunie lub Ruskiej Bani lub w Hammamie. W trakcie kursu gdy uczyłem się zabiegów w mokrej saunie w tzw. ruskiej bani na Ukrainie w mieście Browary w 2002 roku, byłem świadkiem jak przy zastosowaniu do zabiegów nacierania ciała piołunem kilka osób doznało Reakcja Jarischa-Herxheimera (ta reakcja głównie wystepuje przy stosowaniu antybiotyków co pokazuje że zioła w saunie mają silne działanie, Objawami reakcji Herxheimera może być gorączka, bóle głowy, dreszcze, bóle mięśniowe i kostne, świąd, nudności i wymioty oraz wysypki skórne.). W literaturze medycznej są opisy takiej reakcji przy stosowaniu ziół antyseptycznych do jakich należy też piołun. Stosowanie piołunu w saunie jest tradycyjną techniką w Ukrainie i w Karpatach i pewnie było też stosowane w dawnej Polsce ogólnie na słowiańczyżnie. Stosowanie piołunu na terenie Jurze podkrakowskiej i stosowanie piołunu w saunie na Ukrainie daje pewne skojarzenia. Król Aleksander Jagielończyk prawdopodobnie w trakcie zabiegu dostał Reakcja Jarischa-Herxheimera , co doprowadziło do niewydolności systemu limfatycznego i niewydolności nerek, co w następstwie mogło doprowadzić do niewydolności serca i zgonu. Dodatkowo Pan Baliński podawał królowi pewnie alkoholowe nalewki ziołowe na winie (spirytusu jeszcze nie znano) jako silniejsze lekarstwo. Przy czym alkohol uszkadzał już słabą wątrobę. Bardzo mi się spodobało stwierdzenie że „robił to na przekór wszystkich zaleceń”, czyli była pełna świadomość jak stosować w leczeniu łaźnie parowe, czyli były w tym czasie w ciągłym powszechnym użyciu. Nasz nieszczęśnik Baliński pewnie nie do końca zdawał sobie sprawę jak bardzo ryzykował życiem królewskim. Do tego prawdopodobnie przedawkował zioła. Ta terapia do tej pory jest stosowana na Ukrainie przez wielu terapeutów w tzw. Ruskiej Banii, ale alkohol jest zakazany jako bardzo niebezpieczny. Dodatkową wyczytaną - wysłuchaną, informacją jest że Baliński wylądował w więzieniu w zamku biskupim. Takim zamkiem jest zamek w Siewierzu. Ruiny zamku są udostępnione turystycznie i do teraz można zwiedzać tamtejsze lochy i samemu stwierdzić w jakich warunkach przebywał tam pan Baliński. Podsumowanie: Baliński był zdolnym wiejskim znachorem bo miał wielu klientów. Stosował tzw ludową medycynę. Jako reklamę stosował plotki że jest egzotycznym Grekiem (a może jednak miał jakieś korzenie greckie od jakiś misjonarzy ze średniowiecza?). Zastosował mokrą saunę z ziołami, prawdopodobnie z duża ilościa piołunu. Używał nalewki alkoholowe co pokazuje że prawdopodobnie miał dużą wiedzę o zielarstwie (nalewki alkoholowe upowszechniły się dopiero w XIX wieku). Naraził się wielu wpływowym ludziom bo był polecony przez Glińskiego co na pewno przysporzyło mu wrogów w opozycji politycznej. Baliński skończył z dużym prawdopodobieństwem w lochach na zamku biskupim w Siewierzu bardziej z przyczyn politycznych. Króla nie zabił ale przyczynił się pewnie do jego śmierci bo historia jest z roku 1505 a król Aleksander umarł w 1506, czyli po roku. Pozdrawim z upalnego Cypru. Przepraszam za błędy w pisowni, jestem dyslektykiem i mam już mniejszy kontakt z j.polskim. Mariusz Dąbrowski

Szczerze mówiąc, to obecność Czerwnych Gitar na miniaturce mnie zaskoczyla najbardziej. Normalnie to tutaj są starozytne bądź średniowieczne tematy, np takie jak Chazarowie, Rusowie, Rzymianie, Grecy (Hellenowie), Słowianie czy inne podobne temety. A tu takie coś. PS: nie mam nic przeciwko temu, ale trochę szok.

Dobry film.

Pierwszym Polakiem podobno znajacym greke byl Mieszko 2😊

Dziękuję za tę następną porcje wiedzy. A tak a propos, czy powodem śmierci Aleksandra nie była pewna przypadłość, przywleczona kila lat wcześniej, przez marynarzy Krzysztofa Kolumba z Indii Zachodnich do Europy? Czasami przypadłość ta nazywana była (ze względu na narodowość osób zajmujących się jej proliferacją) 'francą. Taką przynajmniej kilka razy informacje znalazłem. Serdecznie pozdrawiam.

Myślę że geneza powiedzenia "nie udawaj Greka" jest zupełnie inna, całkiem przyziemna. Z początkiem lat 50-tych osiedliło się w Polsce wielu Greków, po przegranej tam przez nich rewolucji pro-komunistycznej, inaczej mówiąc wojnie domowej. Z ich dziećmi uczęszczałem do szkoły podstawowej w Nowej Hucie. Lubiliśmy ich. Do dziś pamiętam ich imiona i nazwiska. Oni mówili po polsku tak samo jak my, ale ich rodzice jednak niezupełnie. Język polski był barierą dla wielu dorosłych greckich imigrantów. Stąd pojawił się problem zatrudnienia tych ludzi w gospodarce socjalistycznej, w takiej choćby Hucie Lenina. Partia przyszła im w sukurs i pozwoliła im na działalność zarobkową prywatną. Pojawiły się na ulicach Nowej Huty wózki z wodą sodową (20 groszy szklanka), wodą sodową ze słodkim sokiem (80 groszy szklanka), oraz watą cukrową na patyku (bodajże za złotówkę). Bardzo popularne zwłaszcza wśród dzieci, zwłaszcza latem. Z takim dorosłym Grekiem ciężko się rozmawiało, bo jego język polski był ograniczony. Stąd gdy natrafiło się na małomównego Polaka, z którym nie dało się pogadać, który zdawał się czegoś nie rozumieć, to mówiło się do niego wpół żartobliwie "nie udawaj Greka".

W mojej rodzinie od strony mamy istnieje określenie "filozof grecki" oznaczającego kogoś mądrującego mądrującego się, szukającego dziury w całym itd. Zawsze myślałem, że z tego może wynikać określenie "udawać Greka", bo jest mała różnica między nie zgadzać się z innymi co do danego tematu a nie rozumieć go.

hellada-niebieska Matka

Ja zwasze sądziłem, że to się wzięło od uchodźców greckich w Polsce po zakończeniu wojny domowej w latach czterdziestych, którzy uciekli do Polski.

Już wtedy bowiem była cenzura...w orginale było nie udawaj żyda.

A ja myslalem, ze tu chodzilo o „grecka wiare“, czyli udawanie prawoslawnego. Mogli to robic zbiegli na Ukraine polscy chlopi panszczyzniani, zeby uniknac zlapania i odeslania do pana.

Witam , ciekawy twórczy przekaz w ustach interpretatora - żołnierz Armii Krajowej jedzie budować państwo w Palestynie , a więc wszyscy już wiemy , że Armię Krajową w Polsce walczącą z Niemcami tworzyli żydzi , a że Niemcy przegrali i nie było kogo bić , to żydzi pojechali bić Palestyńczyków , niezły przekaz . Pozdrawiam .

Mogę napisać co mi się nie podoba? Nie podoba mi się: - łączenie prymitywnej propagandy politycznej (jakiejkolwiek) z wysokiej klasy nauką. - słuchanie kogoś to ma wielka wiedzę naukową ale nie umie mówić po polsku. Na przykład nie opanował podstaw języka polskiego czyli: nie opanował tego, że w języku polskim jest intonacja zdaniowa i brak intonacji wewnątrz wyrazowej. I nie opanował podstawowej fonetyki. Jakim cudem zdałeś do liceum/technikum Gościwicie Malinowski?